'Ik denk erover mijn tekenstijl aan te passen’

Cartoonist Marec tekende de profeet Mohammed op de dag van de aanslag op Charlie Hebdo. De tekenaar wil niet aan zelfcensuur doen, maar vreest voor zijn gezin. ‘Zij raden mij aan niet meer te tekenen over de profeet en de islam, maar ik kan dat niet.'

‘Als de zanger Joe Cocker sterft, ga ik hem niet tekenen terwijl hij geneukt wordt door een kameel’, zegt de Brugse cartoonist Marc De Cloedt, beter bekend onder zijn artiestennaam Marec. In de krant Het Nieuwsblad en het weekblad Dag Allemaal twijfelt de tekenaar niet aan een tekening omdat die mensen zou kwetsen. Toch spot hij niet zomaar met alles. ‘Ik weet niet of ik op een andere manier cartoons zou maken als ik zou werken voor een weekblad als Charlie Hebdo. Ik heb zelf ook wel grenzen.’

‘Blijkbaar doe ik enkel nog dingen die verkeerd zijn', zucht Marec. 'Ik rook, ik drink en ik eet vlees. Daarom heb ik heimwee naar de jaren zeventig, toen alles nog probleemloos was.' Een bruine sigaret bungelt uit zijn mondhoek. Zijn dieselauto hoest grijze rook. Hij stelt voor om naar zijn atelier te rijden en daar het interview af te nemen. Het portier opent hij van binnenuit langs de passagierskant, want de deur mist een handvat. Ook de ventilatie werkt niet naar behoren en de ruiten blijven gevaarlijk beslagen.

Marec worstelt niet enkel met het voertuig, maar ook met de grote problemen van deze tijd. De aanslag op het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo, de laffe reactie van de Verenigde Staten en de onzin van veertig dagen zonder vlees. Maar hij maakt zich vooral zorgen over zijn vrijheid als tekenaar. ‘Soms lijkt het wel of mensen aangeven dat cartoonisten maar de gevolgen moeten dragen van wat ze tekenen.’

Moeten tekenaars op hun hoede zijn?
MAREC: ‘We werden in januari allemaal geconfronteerd met het drama rond het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo. Een aanslag omdat cartoonisten het waagden Mohammed af te beelden. Maar Charlie Hebdo gaat niet over de profeet. Het gaat over onze vrijheid en die moet beschermd worden. De islam en de profeet zijn voorbeelden van bedreigingen van onze vrijheid. We durven niet meer te doen, te tekenen of te zeggen wat we willen.'

'Als je critici een stap
tegemoet zet, zou het
wel eens een stap
te ver kunnen zijn.'

Bent u zelf bang?
‘Nee, maar over mijn vrouw en dochter maak ik me wel zorgen. Onze nieuwe galerij The Cartoonist komt steeds vaker in het nieuws, zeker de laatste weken. Onlangs was onze Belgische premier Charles Michel op bezoek. Hij maande me aan gewoon verder te tekenen. “Teken mij. Dat is jullie vrijheid, ook al word je zelf bedreigd.” Dat was zijn boodschap aan ons cartoonisten. Ook in de week na de aanslagen op de redactie van Charlie Hebdo kwam iedereen naar me toe. Niet opgeven, doordoen was hun boodschap. Sinds een week of drie is dat veranderd.'

Hoezo?
‘Steeds meer sporen ze me aan om ermee op te houden. Deze week was ik te gast bij het Radio 1-programma De Bende van Annemie, met Annemie Peeters. Ze stelde me de vraag of ik mensen niet in gevaar bracht. Ik had er nog nooit over nagedacht.’

Heeft Annemie Peters een punt?
‘Ja, natuurlijk. De mensen voelen zich steeds meer bedreigd. Daarom denk ik er steeds vaker over na om mijn tekenstijl aan te passen.’

Maar is die zelfcensuur niet juist het doel van terrorisme?
‘Natuurlijk. Humor en cartoons zijn wapens die de extremisten niet begrijpen. Dat is het probleem. Ik las deze week dat cartoonisten, de politie en joden vogelvrij zijn. Zo stond het in de krant.'

Is een cartoon het geweld dan waard? 

‘Stel dat ik een tekening publiceer waardoor een aanslag wordt gepleegd in Brussel. Dat is natuurlijk geen aangename gedachte. Maar wat moet je dan doen, ermee stoppen? Sommige mensen willen dat ik enkel nog teken over Jezus, Maria en God. Ik kan als cartoonist toch niet alleen maar dingen en mensen tekenen die mij niet bedreigen? Het is niet omdat de katholieke kerk mij met rust laat dat ik denk: “Ik ga jullie God en jullie profeet een beetje belachelijk maken”. Maar dat lees ik wel van collega's.'

Ook van andere cartoonisten?
‘Zij raden mij aan niet meer te tekenen over de profeet en de islam, maar ik kan dat niet. Dat zou betekenen dat ik moet stoppen als cartoonist.’

Omschrijft u uw eigen stijl eens.
‘Ik probeer altijd klaar te staan met een antwoord. Ik onderscheid me van andere cartoonisten door in te spelen op de actualiteit en de politiek. Andere tekenaars hebben het over bredere thema’s. Sommige onder hen tekenen over multiculturaliteit, anderen over de absurde kanten van het leven, zoals Kamagurka.’

Is uw eigen mening daarbij belangrijk?
‘De laatste jaren toon ik mijn mening vaker en vaker. Mijn voorgangers deden dat te veel, vond ik vroeger. Iedereen kwam overal zijn standpunt verkondigen. Ik heb lange tijd een cartoonist zonder mening willen zijn. Nu niet meer.'

Waarom niet?
‘Omdat ik bots met wat er nu allemaal gebeurt. Meer dan vroeger heb ik het moeilijk met nieuwe ideeën en meningen. Ik vind dat we van alles veel te snel een groot probleem maken. Begrijp me niet verkeerd, ik geloof wel in de problemen die er zijn. Maar dingen die ik normaal doe in mijn leven, kunnen plots niet meer. Vlees eten, met een diesel rijden, wat nog allemaal? Het lijkt alsof ik al heel mijn leven fout bezig ben. Als iemand me zegt dat ik iets niet mag doen, wil ik het net wel. Daarom heb ik nu een tekening gemaakt waar ik vlees eet, diesel tank, naar vrouwen kijk. Waarop ik cartoons teken, dat ook. Cartoons tekenen is ook gevaarlijk geworden. Ik heb er als titel boven gezet: ‘veertig dagen zonder vrees’. Omdat vandaag iedereen bang is, ook de tekenaars.’

U zei net dat u door die angst twijfelt om uw tekenstijl aan te passen. Wat zou u veranderen?
‘Ik heb de islam altijd gespaard. Racisme vind ik verschrikkelijk, daar wil ik niet aan meedoen. Maar we hebben te weinig kritiek gehad. Niet alles wat de islamgemeenschap doet is oké. We hebben vroeger teveel gezwegen.’

Was u bang om als racist bestempeld te worden?
‘Inderdaad. De grote vijand van Charlie Hebdo was altijd de politieke partij Front National. Bij mij was dat het Vlaams Belang. Ik ben altijd al tegen racisme geweest gedurende de jaren waarin ik als cartoonist aan de slag ben. Maar plots word je daar zelf mee geconfronteerd. Sinds vorig jaar heb ik een tentoonstelling met erotische schetsen lopen in mijn galerij The Cartoonist in Brussel, maar ik mocht mijn reclameaffiche met een blote vrouw niet ophangen. En dat stoorde me, dat ik moest plooien. Dat ik die affiche moest wegdoen. Ik vraag me af of we in de toekomst nog de vrijheid zullen hebben om te doen wat we graag doen.’

Mogen er dan geen grenzen zijn?
‘Nee, liefst niet voor mij. Ik heb moeite met hen die dingen willen verbieden omdat ze niet stroken met hun eigen ideeën. Je hebt nu eenmaal mensen met een andere mening. Ook zij hebben het recht om hun standpunten te uiten.’

Houdt u er rekening mee dat u mensen kan kwetsen?
‘Dat is een dubbel gevoel. In Parijs zijn mijn idolen op een dag allemaal vermoord. Een voor een doodgeschoten. De redactie van Charlie Hebdo kan toch niet zeggen: “Ja, het is onze schuld”? Nadat de Deense en Franse cartoonisten in 2006 geviseerd werden, heeft iedere krant in West-Europa die tekeningen van de profeet gepubliceerd. Ze stonden op alle voorpagina’ s met de achterliggende boodschap: “Wat ga je nu doen? Ga je ons allemaal vermoorden?”’

Gingen de cartoonisten van Charlie Hebdo soms niet te ver in hun tekeningen?
‘Ik vind van niet. Ik kan wel begrijpen dat gelovigen dat erg vonden. Maar bij Charlie Hebdo ging het over het al dan niet toegeven. Als we ervoor kiezen de profeet niet meer te tekenen, dan vrees ik dat we binnen een jaar of twee ook geen naakte vrouwen meer mogen afbeelden. Als je de critici een stap tegemoet zet, zou het wel eens een stap te ver kunnen zijn voor onze toekomst.’

U tekent voor de krant Het Nieuwsblad. Legt de redactie bepaalde regels of richtlijnen op? 
‘Het Nieuwsblad is een krant die heel wat mensen bereikt. Er staat ernstig nieuws in, geen satire. Behalve dan de tekening. De dag na de aanslagen op Charlie Hebdo kreeg ik de kans wat brutaler te zijn met mijn cartoon. Omdat iedereen zo gechoqueerd was.’

Wat hebt u toen getekend?
‘Ik heb de profeet getekend, met zijn handen voor zijn gezicht.’

'Het gebeurt wel eens
dat de krant een van
mijn cartoons weigert'

Mag u van de redactie Mohammed afbeelden?

‘Ik heb het er eigenlijk nooit met hen over gehad. Er zijn geen afspraken rond vastgelegd.’

Maar u hebt hem wel getekend na de aanslag op 7 januari.

‘Toen ik het nieuws hoorde, had ik geen tijd om te tekenen. Ik had zelfs geen tijd om na te denken, want van overal kwamen ze me vragen stellen. ’s Avonds, om half acht, was ik te gast bij het Canvasprogramma Terzake. Op dat moment had nog altijd geen tekening kunnen maken. Ik heb toen in de studio’s van VRT die cartoon getekend.’

Waarom hebt u juist die prent getekend?

‘Het tekenen van de profeet was de oorzaak van wat er toen is gebeurd. Als die terroristen zoiets vreselijks doen, dan denk ik dat de profeet niet meer afgebeeld wil worden. Hij schaamt zich zo diep, dat hij zich niet meer durft te vertonen. Ik had dus een tussenoplossing gevonden. Hij verborg zichzelf.’

Weigert de redactie soms een tekening te plaatsen?

‘In het begin gebeurde dat wel.’

Om wat voor cartoons ging het dan?

‘Tekeningen over de dood of over ziektes bijvoorbeeld. Mensen die in een ongeluk sterven. Als ik daar toch tekeningen over maak, is dat meer een eerbetoon. Maar als je een cartoon tekent over een ramp of over iemand met kanker en je lacht er mee, dan trekken ze daar de grens.’

Er zijn dus toch bepaalde dingen die niet kunnen?

‘Ja. Brutaliteit vind ik leuk. Ik kan er ook altijd mee lachen. Maar er moet een schoonheid achter die brutaliteit schuilen. En dat was Charlie Hebdo voor mij.’

@freyadecoster

Geschreven door: Freya De Coster