Hoop voor Griekenland, ook na de Eurogroep

'Geen zorgen. Als ze niet omkeert, rijden we er wel onderdoor', stelt Yanis Varoufakis zijn premier Alexis Tsipras gerust. Cartoon van Ilias Makris in de Griekse krant Kathimerini.

Elke partij claimde de overwinning na de onderhandelingen over een kredietovereenkomst voor Griekenland. Maar wat betekent het akkoord van de Eurogroep nu werkelijk voor dat land? En wat kan het betekenen voor heel Europa?

‘Achttien ministers van Financiën zitten aan tafel met een funky, radicale, academische econoom, die geen ervaring met regeren heeft,’ verklaarde een anonieme bron aan de Wall Street Journal na een vergadering van de Eurogroep. De Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, springt zeker in het oog. Zo weigert hij pertinent een stropdas en staan de revers van zijn blazer steeds omhoog. Gedacht werd dat Varoufakis niet alleen vestimentair maar ook qua economische overtuigingen zo sterk van zijn Europese collega’s verschilde dat een akkoord onmogelijk leek.

Griekse Grieven

Op 25 januari kwam de Griekse partij Syriza als winnaar uit de verkiezingen. ‘De hoop komt,’ klonk de campagneslogan. Concreet wou de partij een einde maken aan de besparingspolitiek opgelegd door de zogenaamde trojka van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Europese Centrale Bank (ECB) en  de Europese Commissie (EC). Varoufakis beriep zich dan ook op dat ‘democratische mandaat’ om andere voorwaarden af te spreken met de trojka voor een nieuw hulpprogramma. Op 28 februari verstrijkt het huidige hulpprogramma en zonder een akkoord zou de Griekse staat zonder geld komen te zitten.

Dat Griekenland koos voor de beloftes van Syriza om de besparingen tegen te gaan, verbaasde niemand. In 2008 voorspelde de Europese Commissie dat de crisis in Griekenland twee jaar zou duren. Zeven jaar later zit het land nog steeds aan de grond. Griekenland kreunt onder een werkloosheidsgraad van 26 % en een jeugdwerkloosheidsgraad van maar liefst 51%. Terwijl de staatsschuld maar liefst 175% bedraagt. Waar is al dat geld dan heen, dat de Eurozone, de ECB en het IMF in Griekenland gepompt hebben? Wel, het grootste deel ervan ging naar het terugbetalen van schuldeisers. De gewone Griek bleef dus in de kou staan.

‘Griekenland heeft
door de onderhandelingen
de kans gekregen om te bepalen
hoe het land zichzelf
weer op de rails gaat zetten.’

In ruil voor de hulpfondsen moest de Griekse staat ook zo veel mogelijk staatseigendom privatiseren. Niet alleen loopt Griekenland daardoor inkomsten mis uit  staatsbedrijven, de staatseigendom wordt doorgaans onder de prijs verkocht. OPAP, het voormalige staatsbedrijf dat het gokmonopolie in Griekenland beheert, werd in 2013 verkocht voor 652 miljoen euro. De beurswaarde van het bedrijf bedraagt momenteel 922 miljoen euro. Het feit dat het economisch beleid van de trojka in Griekenland zo weinig resultaat oogst, doet velen dan ook twijfelen aan de wijsheid ervan.

Nein!

Toch wou een aantal landen aanvankelijk niet buigen voor de Griekse eis om nieuwe voorwaarden te onderhandelen voor financiële hulp. Tijdens de onderhandelingen was Duitsland niet de enige die moeilijk deed. Portugal bijvoorbeeld, kreeg net als Griekenland een EU/IMF-programma opgelegd en voelde aanvankelijk weinig medeleven met de Grieken. ‘Iedereen moet zich aan de afspraken houden,’ aldus de Portugese premier Pedro Passos Coelho.

Een ander vreemd gegeven is dat Europese landen met een lagere levensstandaard dan Griekenland mee moeten opdraaien voor de Griekse schuld.  Slowakije weigerde in 2012 eerst mee te betalen aan het huidige hulpprogramma. De Estse minister van Financiën zei zelfs dat Europa zich best een Grexit kon veroorloven. Die Grexit – het scenario waarbij Griekenland de euro verlaat- had Europa wel veel geld gekost. Voor België zou het bedrag op 12,6 tot 14 miljard euro komen.

Daarnaast kan een Grexit de hele Eurozone aan het wankelen brengen. Volgens Varoufakis zou de Grexit op lange termijn leiden tot ‘een fragmentatie van het Europese kapitalisme.’ Hij stelt dat de regio ten oosten van de Rijn en ten noorden van de Alpen dan in een recessie terechtkomt, terwijl de rest van Europa te maken krijgt met stagflatie. Stagflatie is een desastreuze mix van inflatie en stagnatie. In minder technische termen: ongebreidelde miserie. Zoiets zou enkel de krachten van het euroscepticisme en zelfs het fascisme ten goede komen, meent Varoufakis.

Het uiteindelijke akkoord geeft de Griekse regering meer autonomie om het land te hervormen, dan bij de vorige overeenkomsten. In plaats van een verlenging van het huidige hulpprogramma onder de oude voorwaarden, is er een ‘kredietovereenkomst’ afgesproken van vier maanden. In die tijd krijgt de Griekse regering ruimte om zelf haar voorstellen uit te werken om het land rendabel te maken.

Winnaars en verliezers

Het is natuurlijk heel cru om onderhandelingen waar zoveel menselijk leed aan te pas komt, te analyseren in termen van winnaars en verliezers. Toch doen politici en de pers niets liever. De Griekse premier Alexis Tsipras zei dat Griekenland ‘een veldslag gewonnen had, maar niet de oorlog.’ Dat zou natuurlijk kunnen afgedaan worden als holle retoriek. Zeker omdat de Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, het tegenovergestelde beweert. ‘De Grieken gaan het zeker moeilijk hebben om deze deal uit te leggen aan hun kiezers,’ verklaarde hij.

Wat de Grieken uit de brand konden slepen is enerzijds symbolisch, anderzijds ook heel belangrijk. Het kan belachelijk lijken om de semantiek van het debat te veranderen. We spreken bijvoorbeeld niet meer van een ‘trojka’, maar van ‘de instituties’. We zeggen niet meer ‘toezicht’, maar ‘partnerschap’. Maar de lijst met hervormingen toont dat de Griekse regering de corruptie en de belastingontduiking zal aanpakken, bepaalde privatiseringen zal herzien en zweert om de humanitaire ramp te verlichten.

Griekenland heeft door de onderhandelingen de kans gekregen om te bepalen hoe het land zichzelf weer op de rails gaat zetten. De strijd tegen corruptie en belastingontduiking worden de speerpunten van dat beleid. ‘Er heerst nu een gevoel van waardigheid in Athene, dat er zes maand geleden niet was,’ schrijft de econoom James Galbraith.

Hij wijst er verder op dat er in Spanje, Ierland en Portugal binnenkort verkiezingen aankomen. Wat Syriza in Griekenland doet, kan dus ook een effect hebben op de rest van Europa. ‘Binnen een jaar kan het Europese politieke landschap er behoorlijk anders uitzien,’ besluit Galbraith. Als de regering Tsipras er bijgevolg in slaagt om Griekenland weer op koers te krijgen, heeft links in Europa een enorme veldslag gewonnen.

@YVerberckmoes

Geschreven door: Yannick Verberckmoes